W minionym roku dzięki działaniom Francji i jej sojuszników udało się osiągnąć kilka kamieni milowych ułatwiających rozwój przemysłu jądrowego na Starym Kontynencie. Beneficjentem tych zmian może być Polska zainteresowana nie tylko rozwojem tradycyjnych bloków atomowych, ale również SMR-ów.

Walka o SMR-y toczy się na poziomie europejskim

W dzisiejszym świecie, dążenie do dekarbonizacji sektora energetycznego staje się priorytetem w walce ze zmianami klimatycznymi. W odpowiedzi na te wyzwania, Unia Europejska skupia się na rozwoju innowacyjnych technologii, a jedną z nich są małe jądrowe reaktory modułowe (SMR).

SMR, reaktory o mocy od 10 MW do 300 MW, stanowią nowy rozdział rozwoju energetyki jądrowej, obiecujący zwiększoną efektywność oraz zmniejszoną emisję gazów cieplarnianych. Ich potencjalne zastosowanie w obszarach o słabym dostępie do sieci elektroenergetycznej oraz w energochłonnym przemyśle stanowi powód, dla którego UE i państwa członkowskie coraz bardziej skupiają się na ich rozwoju.

W kontekście tych wysiłków, Sojusz Nuklearny, inicjatywa zapoczątkowana przez Francję, gromadzi państwa członkowskie, aby omawiać strategię wspierającą rozwój reaktorów SMR. Ostatnie spotkanie Sojuszu, które odbyło się na początku listopada w Bratysławie, stało się platformą do zacieśnienia współpracy i wsparcia dla tej obiecującej technologii.

Podczas spotkania w Bratysławie, reprezentanci 14 krajów europejskich, w tym Belgii, Bułgarii, Czech, Francji, Polski, Słowacji i innych, podjęli kroki, aby wysłać wspólne przesłanie do Komisji Europejskiej. Wspólny list do KE zawierał wezwanie do stworzenia 'sojuszu przemysłowego' na rzecz SMR na poziomie UE. Celem tego sojuszu jest zachęcenie do inwestycji w europejskie możliwości związane z SMR oraz rozwoju krajowego sektora związanego z tą technologią.

Istotnym aspektem spotkania była także próba wywarcia presji na rzecz umieszczenia kwestii finansowania energii jądrowej w porządku obrad UE. W kontekście walki o redukcję emisji CO2 i przekształcenia sektora energetycznego, reaktory SMR odgrywają kluczową rolę, co sprawia, że zyskują coraz większe znaczenie w polityce energetycznej UE.

Jednakże nie wszyscy są zgodni co do roli jądrowej energii w kontekście walki ze zmianami klimatycznymi. Grupa "Przyjaciół Odnawialnych Źródeł Energii", z Austrią na czele, opowiada się za alternatywnymi źródłami energii, takimi jak energetyka wiatrowa i słoneczna. Ta dywergencja poglądów w UE wyznacza pole walki, gdzie starcia interesów jądrowych i odnawialnych źródeł energii stają się nieuniknione.

W rezultacie, dążenie do promowania i rozwijania reaktorów SMR pozostaje jednym z kluczowych wyzwań UE w zakresie walki ze zmianami klimatycznymi. Przeszłość i przyszłość polityki energetycznej w UE, w tym decyzje dotyczące inwestycji i wsparcia dla nowatorskich technologii, kształtują się w oparciu o tę dyskusję.

Sojusz Nuklearny z sukcesami

Francja i wspierające ją państwa (również Polska) odnotowały w ostatnim roku szereg sukcesów w zakresie zmiany podejścia Unii Europejskiej do rozwoju energetyki jądrowej.

W marcu br. Komisja Europejska zaprezentowała dokument Net – Zero Industry Act. Ma on promować rozwój czystych źródeł energii przy jednoczesnym ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych. Zgodnie z założeniami tego opracowania aż 40% potrzebnych do tego technologii ma być produkowane na terenie państw członkowskich UE do 2030 roku. W Net – Zero Industry Act pojawia się również kwestia energii jądrowej, której brakowało w pierwotnej wersji dokumentu, w tym SMR-ów.

Natomiast w październiku br. Parlament Europejski poparł umieszczenie energii jądrowej na liście technologii uznawanych za zrównoważone i niskoemisyjne. Po długich dyskusjach i negocjacjach udało się znaleźć kompromis, w którym uwzględniono różne formy energii, w tym energię jądrową.

Decyzja ta wywołała skrajne opinie. Zwolennicy energii jądrowej są zadowoleni z uwzględnienia jej na liście, podkreślając potencjał tej technologii w redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jednak przeciwnicy, szczególnie partia Zielonych, sprzeciwiają się tej decyzji, twierdząc, że energia jądrowa nie jest w pełni zrównoważoną i bezemisyjną formą energii (co nie jest prawdą).

Ponadto według doniesień Politico Francja i Niemcy doszły w październiku br. do porozumienia odnośnie finansowania nowych elektrowni jądrowych. Początkowo Niemcy obawiały się, że kontrakty różnicowe z gwarancją stałej ceny energii mogłyby faworyzować Francję, co zakłóciłoby konkurencyjność na rynku energii (mogłaby to być forma pomocy publicznej). W rezultacie obie strony -według Politico- ustaliły warunki, które pozwalają wykorzystać takie umowy, ale z zastrzeżeniem, że pieniądze muszą być wydane w zgodzie z zasadami wolnego rynku i nie mogą szkodzić konkurencji w Unii Europejskiej.

Polska beneficjentem atomowego renesansu

Polska może być beneficjentem atomowego renesansu w Unii Europejskiej. Szczególnie istotne wydaje się to w kontekście SMR-ów, które są nową technologią i mogą stanowić istotną przewagę konkurencyjną w budowie niskoemisyjnego przemysłu w latach 30-tych. Zdają sobie z tego sprawę polskie spółki, wśród których najbardziej zaawansowane plany wydaje się mieć PKN Orlen.

Płocki koncern stawia ambitny krok w stronę zielonej transformacji poprzez zaangażowanie się w rozwój reaktora BWRX-300. Ta technologia budzi zainteresowanie także poza granicami Polski. Ontario Power Generation przygotowuje się do budowy pierwszego tego typu reaktora w Kanadzie, planując uruchomienie elektrowni do końca 2028 roku. Dodatkowo, Tennessee Valley Authority bada możliwość budowy reaktora BWRX-300 w Clinch River w Tennessee.

Decyzja o wyborze BWRX-300 przez Orlen Synthos Green Energy została poprzedzona dokładną analizą technologii SMR rozwijanych na świecie. Argumentem przemawiającym za tym modelem reaktora jest 70-letnie doświadczenie dostawcy, GE Hitachi, który rozwija licencjonowane reaktory w 10 krajach.

Reaktor BWRX-300 przeszedł pierwszą i drugą fazę przeglądu regulatora w Kanadzie. Jeśli dostanie certyfikację w tym kraju, będzie mogła ubiegać się o unijną i trafić na rynek polski. Sprzyjać temu procesowi powinny zmiany legislacyjne, które dzięki lobbingowi Sojuszu Nuklearnego wyraźnie przyspieszyły w tym roku. Polski rynek może być jednym z pierwszych, który skorzysta z dobrodziejstw SMR-ów.

Piotr Maciążek

Ekspert rynku paliwowo-energetycznego

Foto: pixabay.com